Παγκόσμια ανάπτυξη: Προσωρινή χαλάρωση ή καινούρια ύφεση;

Η χρήση των τεράστιων πακέτων βοήθειας – παρέμβασης του δημόσιου τομέα στις παγκόσμιες αγορές τα δύο τελευταία χρόνια επέτρεψε στις οικονομίες των ΗΠΑ και της Ευρώπης να επανακάμψουν σχεδόν στα προ κρίσεως επίπεδα ρυθμού μεγέθυνσης.

Ήταν λοιπόν φυσιολογικό ν’ αναμένουνε και αναμέναμε μία κάμψη του ρυθμού μεγέθυνσης που θα εκδηλωνόταν στους οδηγούς της παγκόσμιας μεγέθυνσης όπως είναι η Γερμανία, οι ΗΠΑ αλλά και σε ορισμένες βασικές αναπτυσσόμενες οικονομίες όπως η Βραζιλία, η Ινδία κ.α.

Όμως τους τελευταίους μήνες άρχισαν να συσσωρεύονται κάποια αρνητικά σύννεφα στον παγκόσμιο οικονομικό ορίζοντα: Ο Ιαπωνικός σεισμός, η αναταραχή στη Μέση Ανατολή, η διατήρηση των τιμών του πετρελαίου σε αρκετά υψηλά επίπεδα και βέβαια η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη. Αντικατοπτρίζοντας και προεξοφλώντας των επίπτωση αρνητικών αυτών γεγονότων η Wall Street, αλλά και τ’ άλλα χρηματιστήρια, άρχισαν να δείχνουν πτωτικές τάσεις ενδεχομένως σε επίπεδα μεγαλύτερο του αναμενόμενου. Μέχρι τώρα τίποτα το ιδιαίτερο.

Όμως φαίνεται ότι παρατηρείται μία μεγαλύτερη συρρίκνωση αρνητικών σημείων που αφορούν την οικονομική δραστηριότητα ιδίως όταν αφορούν τα επίπεδα συστημικού κινδύνου των οικονομιών.

Συστημικός κίνδυνος είναι η χειρότερη «ασθένεια» των οικονομικών συστημάτων γιατί απλούστατα δε μπορείς να προφυλαχθείς από αυτήν. Με άλλα λόγια όταν ο συστημικός κίνδυνος σε μία (ή ακόμα χειρότερα σε όλες τις οικονομίες) αυξάνεται, όλες οι επενδύσεις ταυτοχρόνως υποφέρουν από τα ίδια επίπεδα κινδύνου και δεν μπορείς να αντισταθμίσεις τον κίνδυνο μίας επένδυσης (π.χ. μετοχές) από την έλλειψη κινδύνου σε μία άλλης επένδυσης (π.χ. ομόλογα ή νομίσματα). Αυτό το φαινόμενο προκάλεσε (την αύξηση του παγκόσμιου συστημικού κινδύνου) η κατάρρευση της Lehman Brothers το 2008. Παρατηρώντας παρόμοιες ενδείξεις και με δεδομένο το προηγούμενο της χρηματοπιστωτικής κρίσης (2007-2009), πιθανό να έχουμε μια πρώτη προειδοποίηση για την πορεία μας προς μία δεύτερη ύφεση (double dip). Υπό τις συνθήκες αυτές, η χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής δε μπορεί να έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

Ίσως θα ήταν πρόωρο να μιλάμε για επανεμφάνιση των «αρχέγονων» κινδύνων, εάν δεν εντοπιζόταν και υποχώρηση της μεταποιητικής παραγωγής σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο σχετικός δείκτης PMI, παρότι παραμένει σε θετικό έδαφος, παρουσιάζει σημαντική κάμψη (γεγονός που υποδεικνύει αύξηση της μεταποιητικής δραστηριότητας, αλλά με φθίνοντες ρυθμούς) κατά τους τελευταίους μήνες σε παγκόσμιο επίπεδο. Ειδικότερα, αναφέρουμε πως οι σχετικές μετρήσεις για τον Μάιο καταγράφουν χαμηλά πολλών μηνών για τις ΗΠΑ, την Ευρωζώνη, αλλά και –γενικότερα– σε παγκόσμιο επίπεδο. Ενδεικτικά πρέπει να σημειωθεί πως ο δείκτης PMI για την Γερμανία σημείωσε τον Μάιο την χαμηλότερη τιμή των τελευταίων επτά μηνών!

Δεν είναι τυχαίο πως ο Δείκτης Οικονομικών Εκπλήξεων (Economic Surprises Index) που καταρτίζει το Citigroup διατηρεί αρνητικό πρόσημο για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες, ενώ, διαμορφώνεται σε βαθύτερα αρνητικό έδαφος για τις ανεπτυγμένες οικονομίες.

Η ανάγνωση των εξελίξεων αυτών γίνεται με υψηλό δείκτη αβεβαιότητας, αφού αυτές αφορούν το μέλλον. Η Ελληνική υπόθεση χρειάζεται ένα σενάριο της παγκόσμιας οικονομικής εξέλιξης που δε θα είναι ούτε πολύ θετικό (γιατί τότε θα υπάρχει άνεση οι απαιτήσεις από την Ελληνική οικονομία να είναι περισσότερες) αλλά ούτε και πολύ αρνητικό (γιατί τότε ποιος θα δώσει σημασία στο μικρό προβληματικό «παίκτη»). Ας ελπίσουμε ότι θα παραμείνουν τα πράγματα στην προέκταση της σημερινής τάσης.

Π.Ε. Πετράκης
Καθηγητής Οικονομικών Επιστημών
Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Καθ. Παναγιώτης Ε. Πετράκης