Το «δίλημμα του φυλακισμένου» και η ελληνική οικονομική πολιτική

Το δίλημμα του φυλακισμένου είναι ένα καίριο πρόβλημα στη θεωρία της ανάλυσης των αποφάσεων που εκφράζει γιατί δύο (ή περισσότεροι) άνθρωποι (ή οργανισμοί) μπορεί να μη συνεργαστούν για να βρουν λύση σε ζήτημα που τους απασχολεί, παρόλο που είναι προς το συμφέρον τους κάτι τέτοιο. Με άλλα λόγια επιλέγουν να προστατέψουν τον εαυτό τους σε βάρος του άλλου. Ως αποτέλεσμα όμως και οι δύο θα βρεθούν σε χειρότερη θέση από αυτή που θα είχαν εάν συνεργάζονταν.

Το «δίλημμα του φυλακισμένου» για τους πιστωτές της Ελλάδας, από τη μία μεριά, και την ελληνική οικονομία από την άλλη, έχει πάρει την εξής μορφή: «Κανείς δεν θέλει να είναι ο πρώτος που θα προκαλέσει την ελληνική πτώχευση με τη στάση του, δηλαδή με διακοπή της ροής της χρηματοδότησης ή/και τη μαζική αποχώρηση από την παρουσία στις ελληνικές χρηματοπιστωτικές αγορές (τραπεζικό σύστημα, ομόλογα), αλλά και κανείς δεν θέλει να είναι παρών όταν θα “πτωχεύσει” η ελληνική οικονομία».

Ένα παρόμοιο πρόβλημα, που παρουσιάστηκε στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, λύθηκε με συμφωνία κυρίων, κατά την οποία οι μητρικές δυτικοευρωπαϊκές τράπεζες δέχθηκαν να μην αποσύρουν κεφάλαια από τις θυγατρικές τους στην περιοχή· αντιθέτως, να ενισχύσουν τις τράπεζές τους όπου χρειαστεί (για μία από τις πρώτες αποτιμήσεις της πρωτοβουλίας, βλ. IMF Survey Magazine, 2009). Προτείνεται να ακολουθηθεί παρόμοια προσέγγιση και για την ελληνική περίπτωση, με τους (Έλληνες και ξένους) πιστωτές να δεσμεύονται πως θα ετεροχρονίσουν τις απαιτήσεις τους έναντι του ελληνικού Δημοσίου. Ήδη τράπεζες του εξωτερικού φαίνεται πως έχουν ταχθεί υπέρ μιας παρόμοιας προσέγγισης.

Η επίλυση του προβλήματος οδηγεί και σε έξοδο από το ελληνικό πρόβλημα. Συνήθως τα διλήμματα αυτά λύνονται με τη συνεργασία όλων των μερών. Ο τρόπος της συνεργασίας θα αποτελέσει κρίσιμο ζήτημα για την παγκόσμια (!) οικονομία τον επόμενο μήνα.

Όσο όμως τα πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα πλησιάζουν στον παρόντα χρόνο, τόσο νωρίτερα έρχεται η ενεργοποίηση του διλήμματος του φυλακισμένου από μία διαφορετική όμως σκοπιά. Έτσι, όσο αποτελεσματικότερη είναι η οικονομική πολιτική προς την κατεύθυνση της διαμόρφωσης πρωτογενών πλεονασμάτων, τόσο περισσότερο ανοίγουν οι πόρτες εισόδου μιας επιθετικής (από ελληνικής πλευράς) πολιτικής αναδιάρθρωσης του ελληνική δημόσιου χρέους.

Αυτές οι εξελίξεις είναι αναπότρεπτες είτε συμπεριλαμβάνονται στους συνειδητούς σχεδιασμούς της ελληνικής οικονομικής πολιτικής είτε στους σχεδιασμούς των διαφόρων κέντρων ξένων πιστωτών.

Π.Ε. Πετράκης
Καθηγητής Οικονομικών Επιστημών
Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Καθ. Παναγιώτης Ε. Πετράκης