Καρπάθια 2: Οι Tράπεζες

Τα πολιτικά νερά είναι πολύ φουρτουνιασμένα. Εμείς όμως πρέπει να συνεχίσουμε να δουλεύουμε με νέες σκέψεις και προτάσεις για να λειτουργούμε και να ελπίζουμε.

Το ζήτημα σήμερα είναι οι ελληνικές τράπεζες που, λόγω της ανακεφαλαιοποίησης (€30 δισ. για το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα από την απόφαση της 26ης Οκτωβρίου), μας προέκυψαν ξαφνικά κρατικές τράπεζες. Όχι όλες και πιθανόν όχι οι μεγαλύτερες. Αυτό βεβαίως δεν έχει καμία επίπτωση είτε στις καταθέσεις είτε στις υπάρχουσες «κλειστές» δανειοδοτήσεις (στεγαστικά, μακροπρόθεσμος δανεισμός κ.τ.λ.) – δεν θα υπεισέλθω σε τεχνητά ζητήματα σχετικά με τα ποσά, τους ρόλους και τις εξελίξεις στο ειδικότερο αυτό ζήτημα.

Τρία είναι τα θέματα που με απασχολούν:

1. Η ρευστότητα της οικονομίας
2. Η επιρροή των ελληνικών τραπεζών στη Ν.Α. Ευρώπη
3. Τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και η αποτελεσματικότητα της διοίκησης του τραπεζικού συστήματος

Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα έχει πέντε βασικά προβλήματα:

1. Το ελληνικό δημοσιοοικονομικό πρόβλημα που του μεταφέρει τον χαρακτηρισμό της υψηλής επικινδυνότητας ως επενδυτικού προορισμού, άρα και της δυνατότητάς του να χρηματοδοτείται.
2. Την απομείωση των επενδύσεων σε ελληνικά ομόλογα και τη μείωση της καθαρής θέσης κατά €20 δισ. περίπου.
3. Την έλλειψη εμπιστοσύνης από την εγχώρια αγορά που οδηγεί σε φυγή καταθέσεων. Το κενό ρευστότητας καλύπτεται από την ECB (€93 δισ.).
4. Την ύπαρξη προβληματικών χορηγήσεων που του δημιουργούν πρόσθετα προβλήματα ανακεφαλαιοποίησης (περίπου €10 δισ.).
5. Την απαίτηση για την αύξηση του Tier 1 στο 9% που οδηγεί στην αύξηση της εμπιστοσύνης προς το τραπεζικό σύστημα, αλλά και σε μείωση της δυνατότητάς του για τη χρηματοδότηση της οικονομίας.

Όταν τα 30 δισ. – που απορρέουν από την απόφαση της 26ης Οκτωβρίου – χρησιμοποιηθούν για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών, τότε θα γεννηθεί το πρόβλημα ιδιοκτησίας. Σύμφωνα με τον πρόσφατο ελληνικό νόμο, η ανακεφαλαιοποίηση πρέπει να γίνει με κοινές μετοχές. Αν λάβουμε υπόψη μας ότι σήμερα η χρηματιστηριακή αξία όλων των τραπεζών είναι περίπου €4 δισ., καταλαβαίνει κανείς ότι το να χρησιμοποιηθούν κοινές μετοχές για την ανακεφαλαιοποίηση οδηγεί σε κρατικοποίησή τους.

Η κρατικοποίηση των τραπεζών θα δημιουργήσει και ένα καινούργιο ζήτημα: την τοποθέτηση κρατικών υπαλλήλων στις διοικήσεις τους. Κάτι που στο παρελθόν έχει αποδειχθεί αμφιβόλου αποτελεσματικότητας.

Για να το αποφύγουν αυτό οι τράπεζες, θα οδηγηθούν στο να αντλήσουν ρευστότητα από την αγορά με περιορισμένες πάντως προοπτικές ή να πουλήσουν περιουσιακά τους στοιχεία και ιδιαίτερα στοιχεία του δικτύου τους στη Ν.Α. Ευρώπη.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η παρουσία του τραπεζικού συστήματος στη Ν.Α. Ευρώπη συνοδεύτηκε από μία μεγάλη μετακίνηση της ελληνικής επιχειρηματικής δραστηριότητας στις περιοχές αυτές. Εκτιμάται ότι το 2008 εργάζονταν εκεί περίπου 100.000 Έλληνες και μάλιστα σε μεσαίες και υψηλές θέσεις. Ουσιαστικά η περιοχή αυτή ήταν η νέα ενδοχώρα της ελληνικής οικονομίας.

Το ποσοστό επιρροής των ελληνικών και αυστριακών τραπεζικών ιδρυμάτων στις οικονομίες των χωρών της Ν.Α. Ευρώπης.

Σίγουρα πάντως το μεταβατικό σοκ της αλλαγής των διοικήσεων θα προκαλέσει αρκετή αναστάτωση στην έτσι κι αλλιώς χαμηλή ποιότητα των δανειακών σχέσεων του τραπεζικού συστήματος και της αγοράς.

Για όλους τους παραπάνω λόγους φαίνεται ότι μία καλή λύση σε όλα τα σύνθετα ζητήματα που δημιουργούνται είναι, σε βασικές γραμμές, η εξής:

1. Να γίνει ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών σε αναλογία 20 προνομιούχες / 10 κοινές, από ομόλογα του Δημοσίου και ζημιές από κακές χρηματοδοτήσεις.

2. Να γίνει ετήσια σύμβαση του Δημοσίου με τις τράπεζες, σύμφωνα με την οποία τα τραπεζικά ιδρύματα θα οφείλουν να υπακούν σε δημοσιοποιημένους στόχους και υποχρεώσεις που εξασφαλίζουν τη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας.

3. Βεβαίως δεν θα υπάρχουν bonus ή μερίσματα όσο οι τράπεζες βρίσκονται υπό την υποστήριξη της δημόσιας χρηματοδότησης.

Ποια είναι τα οφέλη της πρότασης αυτής:

1. Είναι μία πρόταση καθαρή που δεν θίγει δικαιώματα ιδιοκτησίας και εξασφαλίζει άμεση λειτουργικότητα στο τραπεζικό σύστημα. Είναι πάντοτε προτιμότερη από μια πρόταση που υπόσχεται πλήρη κρατικοποίηση αλλά με τον έναν ή τον άλλον τρόπο υπονομεύει (λόγω πραγματικής και ουσιαστικής αδυναμίας) το δημόσιο συμφέρον.
2. Εξασφαλίζει την απουσία μεταβατικού σταδίου στη λειτουργικότητα του τραπεζικού συστήματος. Συνεπώς διαμορφώνει τις προϋποθέσεις επαναχρηματοδότησης της οικονομίας.
3. Διαμορφώνει υψηλότερες προϋποθέσεις χρηματοδότησης της οικονομίας από τα σημερινά δεδομένα.
4. Δημιουργεί προσδοκίες επαναλειτουργίας του τραπεζικού συστήματος, άρα και της κεφαλαιαγοράς και συνεπώς αύξησης της τιμής των κοινών μετοχών που σημαίνει όφελος για το δημόσιο συμφέρον.

Το σοβαρό όμως πρόβλημα είναι ότι αυτά έπρεπε να είχαν ήδη γίνει.

Π.Ε. Πετράκης
Καθηγητής Οικονομικών Επιστημών
Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ