Η Ουτοπία της Πτώχευσης

Τις μέρες αυτές η κυβέρνηση προσπαθεί να οργανώσει τη στάση της απέναντι στην Τρόικα. Κεντρικό ζήτημα στον σχετικό προβληματισμό είναι η έξοδος από την Ευρωζώνη και η Πτώχευση – είτε ως εναλλακτική κατάσταση προς αποφυγή είτε, για άλλους, ως αναπόφευκτη εξέλιξη. Είναι το απόλυτο πρόβλημα που διαμορφώνει αρνητικές προσδοκίες, οδηγεί σε φυγή καταθέσεων, διαμορφώνει πολιτικούς συσχετισμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, κρατάει την οικονομία σε αρνητικό σημείο ισορροπίας μη επιτρέποντάς της να κινηθεί προς τα εμπρός. Ωστόσο, παρόλο που η έννοια αυτή φέρει μαζί της όλα τα παραπάνω, βλέπουμε συχνά-πυκνά και με μεγάλη ευκολία να την επικαλούνται στην Ελλάδα και το εξωτερικό ως κρίσιμη μεταβλητή στη διαμόρφωση της πολιτικής, αγνοώντας τις επιπτώσεις στην κοινωνία και την οικονομία. Το έργο αυτό το βλέπουμε συνεχώς, από τον Απρίλιο του 2010 μέχρι σήμερα, σπρώχνοντας, πολλές φορές όχι ηθελημένα, όλο και υψηλότερα την πιθανότητα πτώχευσης «ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία».

Εκτός από το ψυχοπαθολογικό ιατρικό ενδιαφέρον που παρουσιάζουν ορισμένοι από τους κήρυκες της καταστροφολογίας, αναρωτηθήκαμε για το πραγματικό υπόβαθρο της επίκλησης της έννοιας αυτής.

Σήμερα, υπάρχουν ομάδες ή σχολές σκέψης που θεωρούν ότι η ελληνική πτώχευση είναι είτε αναπόφευκτη εξέλιξη είτε λύση στο πρόβλημα του κόσμου και της Ελλάδας. Στις ομάδες αυτές δεν συμπεριλαμβάνουμε εκείνους τους περίεργους που βγάζουν τα λεφτά τους στο εξωτερικό και μετά παλεύουν να πτωχεύσουμε. Αυτοί είναι αντικείμενο ανάλυσης άλλων επιστημών και υπηρεσιών.

Οι ομάδες ή σχολές σκέψης είναι τέσσερις:

Α) Κάποια οικονομικά εθνικιστικά κέντρα στη Γερμανία, που μερικές φορές εκπροσωπούνται από πολιτικούς και ορισμένους οικονομολόγους καθηγητές. Αυτοί θεωρούν ότι η ελληνική πτώχευση είναι σωστότερη για τη Γερμανία αλλά και για το παγκόσμιο σύστημα, που έτσι θα κερδίσει σε όρους διεθνούς διαπαιδαγώγησης, όταν Έλληνες και Ευρωπαίοι θα μάθουν επιτέλους να λειτουργούν οικονομικά ορθολογικά μετά από ένα μεγάλο σοκ.
Μάλιστα, πρόσφατα (26/7/2012) το IFO Institute της Γερμανίας έκανε έναν υπολογισμό μιας παρόμοιας κατάστασης (πτώχευση της Ελλάδας) για τη Γερμανία και τη Γαλλία και εκτίμησε ότι το συνολικό κόστος θα ανέλθει σε 331 δισ. ευρώ.

[Σημείωση του Συντάκτη: Πρόσφατα (19/7/2012) η Eurobank υπολόγισε ότι η διετής επιμήκυνση του σταθεροποιητικού προγράμματος θα απαιτήσει μέχρι το 2016 28,2 δις. Έχω την ταπεινή υποψία ότι σύμφωνα με τους υπολογισμούς αυτούς, εάν μπει ποτέ δίλημμα μεταξύ πτώχευσης της Ελλάδας και επιμήκυνσης του προγράμματος, οι Ευρωπαίοι θα αποφασίσουν ότι είναι προφανώς προτιμότερη η επιμήκυνση. Δεν ξέρω τι επιδίωκαν οι συντάκτες του IFO, αλλά μάλλον απέδειξαν το αντίθετο.]

Β) Ορισμένα κέντρα στις διεθνείς αγορές κεφαλαίων που εκπροσωπούν κυρίως επιθετικό χρηματοδοτικό κεφάλαιο, τα οποία έχουν «καλυφθεί» απέναντι στην πτώση του ευρώ και με αυτό τον τρόπο θα υπεραποδώσουν οι επενδύσεις τους. Αν πτωχεύσει η Ελλάδα, θ’ αλλάξει ριζικά ο παγκόσμιος χάρτης της χρηματιστικής εξουσίας. Έχουν, λοιπόν, κάθε λόγο να την επιδιώκουν. Ο ρόλος και η λειτουργία των οίκων αξιολόγησης είναι ένα ειδικό και σύνθετο κεφάλαιο που δεν αναλύεται εδώ. Έχει αποδειχθεί ότι οι οίκοι αξιολόγησης υποδεικνύουν επαρκώς την κατεύθυνση της μεταβολής του κινδύνου πτώχευσης, αλλά όχι και το τελικό αποτέλεσμα σε μια ολόκληρη οικονομία.

Γ) Ένα τμήμα της διεθνούς οικονομικής σκέψης, για δύο λόγους: α) Κάνοντας μια ανάλυση των λαθών κατασκευής της Ευρωζώνης (πραγματοποιήθηκε νομισματική ένωση χωρίς πολιτική ένωση), θεωρεί φυσική προέκταση την προοπτική να διαλυθεί η ευρωζώνη με πρώτο αδύναμο κρίκο την Ελλάδα, και β) Εκτιμά ότι η παγκόσμια διαδικασία της απομόχλευσης (μείωσης) των χρεών μπορεί να επιταχυνθεί μετά από μία άτακτη πτώχευση της Ελλάδας.
Με τον τρόπο αυτόν, ουσιαστικά θα επιτευχθεί η ταχύτερη εξυγίανση του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Έτσι, ενώ τώρα η εξυγίανσή του τοποθετείται γύρω στο 2020, αυτή μπορεί να έλθει πολύ γρηγορότερα. Αυτή η σχολή σκέψης είναι η πιο επικίνδυνη για την προοπτική πτώχευσης της Ελλάδας, γιατί καλλιεργείται στο πίσω μέρος του μυαλού της κυρίαρχης ορθόδοξης και επικρατούσας οικονομικής σκέψης. Το πιο επικίνδυνο, όμως, είναι ότι η σκέψη αυτή μπορεί να ενισχυθεί και από άλλα γεγονότα, εάν π.χ. έχουμε μία άνοδο των Ρεπουμπλικάνων στις ΗΠΑ, διότι η «ελεύθερη – δημιουργική καταστροφή» αποτελεί συστατικό στοιχείο της πολιτικής τους σκέψης.

Δ) Πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό από όλες τις κατευθύνσεις. Μην ξεχνάμε ότι, όπως στην Ελλάδα υπάρχουν πολιτικές φωνές που θεωρούν την πτώχευση ως διέξοδο, το ίδιο συμβαίνει στη Γερμανία και τη Γαλλία. Μία πτώχευση με παγκόσμιες διαστάσεις θα αναδιοργάνωνε την πολιτική σκηνή ανατρέποντας τη σειρά προτεραιότητας των σημερινών πρωταγωνιστών. Το πολιτικό στοιχείο θα υπερπροβαλλόταν σε σχέση με το οικονομικό.

Έτσι προβάλλουν την ουτοπία της πτώχευσης. Κυρίως για να περιχαρακώσουν τους οπαδούς τους προσφέροντας μία διέξοδο στην πολιτική τους. Κρύβουν μέσα σ’ αυτό ό,τι μπορείτε να φανταστείτε. Όλα τα κρίσιμα!

Η ουτοπία αυτή λειτουργεί ως παράλληλος κόσμος της πραγματικότητάς μας ορίζοντας τα όρια της ζωής μας. Αποτελεί και τον αναπόφευκτο προορισμό, αλλά και το συνεχές φόβητρο. Είναι το νοητικό σχήμα όπου μπορούμε να αφήνουμε τα αισθήματά μας να βρίσκουν διεξόδους και να κινούμαστε πολιτικά ανεξόδως.

Πότε θα εξαλειφθεί το σχήμα αυτό από τη ζωή μας επιτρέποντας να γυρίσουμε στις δουλειές μας;

Από την ανάλυση που προηγήθηκε διαπιστώνεται ότι η πιθανότητα πτώχευσης είναι υπαρκτή. Ωστόσο, όλες μαζί οι παραπάνω αρνητικές προοπτικές για την Ελλάδα αποτελούν μειοψηφία στην επικρατούσα παγκόσμια και εσωτερική πολιτική στάση απέναντι στην Ελλάδα. Επικρατούσα και κυρίαρχη άποψη στην Ελλάδα και στο εξωτερικό είναι ότι θα πρέπει όλα τα μέρη να επιτύχουμε μία σταδιακή προσαρμογή της ελληνικής και της παγκόσμιας οικονομίας στα πραγματικά δεδομένα της Ελλάδας. Συνεπώς, ούτε μπορούμε να την επικαλούμαστε με τη βεβαιότητα ότι δεν θα συμβεί ποτέ (δεν θα μας αφήσουν να πτωχεύσουμε) ούτε να την επικαλούμαστε με τη βεβαιότητα ότι θα συμβεί ή ότι αποτελεί μια εναλλακτική κατάσταση της πολιτικής μας (φόβητρο). Είναι απλώς μια εκδοχή του μέλλοντος με ελάχιστες, κατά τη γνώμη μου, πιθανότητες να υλοποιηθεί.

Παρόλα αυτά, η συγκεκριμένη Ουτοπία θα κάνει πολλά χρόνια να εξαλειφθεί. Οι ουτοπίες, και μάλιστα οι κοινωνικές, πολύ δύσκολα κλονίζονται. Αφού είναι γεννήματα των συναισθημάτων μόνο από συναισθήματα μπορούν να κλονιστούν. Μόνο όταν τα συναισθήματα της αβεβαιότητας αντικατασταθούν από συναισθήματα βεβαιότητας, η ουτοπία θα εξαλειφθεί από το μυαλό του κόσμου.

Καθ. Παναγιώτης Ε. Πετράκης