Φιλοξενούμενο μπλογκ #2

Δρ. Κωνσταντίνα Σκλάβου, M.Ed., PhD
Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του
Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες

Η βία κατά των γυναικών γενικά

Είναι κοινός τόπος ότι η βία αποτελεί ένα παγκόσμιο φαινόμενο, που εντοπίζεται σε όλους τους πολιτισμούς, διατρέχει όλες τις κουλτούρες και τα κοινωνικά στρώματα και πλήττει κατά κύριο λόγο τις ευάλωτες ομάδες του γενικού πληθυσμού, με πρώτες τις γυναίκες και τα παιδιά. Η αντιμετώπισή του είναι πολύ πιο περιορισμένη και δύσκολη στις παραπάνω περιπτώσεις, στο βαθμό που οι υπάρχουσες κοινωνικές δομές ή οι ισχύουσες κοινωνικό πολιτικές καταστάσεις συμβάλλουν στην αποδοχή ή και τη νομιμοποίησή του.

Στις διάφορες μορφές βίας κατά των γυναικών (συντροφική, φυλετική, βία σε καταστάσεις κρίσεις κ.α.), σύμφωνα με την American Psychological Association, δύο είναι τα βασικά προβλήματα που εμποδίζουν την καταγραφή των περιστατικών παγκοσμίως – άρα και την αποτελεσματική αντιμετώπιση – και διαστρεβλώνουν τους αριθμούς των κρουσμάτων. Η δυσκολία στην περιγραφή και διατύπωση ενός κοινού ορισμού και η σύγκριση στοιχείων από διαφορετικές χώρες. Στη βάση αυτή γίνεται κατανοητό ότι πρόκειται για ένα σύνθετο φαινόμενο που περιλαμβάνει πλήθος διαφορετικών παραγόντων (νομικοί, οικονομικοί, πολιτικοί, ψυχολογικοί κ.α.), οι οποίοι αλληλοδιαπλέκονται και αλληλεπιδρούν στο εκάστοτε κοινωνικό – πολιτισμικό πλαίσιο, που λαμβάνουν χώρα.

Η βία κατά των γυναικών σε εμφύλιες διαμάχες και πολεμικές συγκρούσεις

Πλήθος ερευνών αναδεικνύουν την άμεση σχέση της άσκησης βίας σε γυναίκες και κορίτσια κατά τη διάρκεια πολεμικών συγκρούσεων, με αποτέλεσμα την απώλεια ή την απειλή της ζωής και της σωματικής τους ακεραιότητας. Οι βιασμοί, οι δολοφονίες και οι ακρωτηριασμοί αποτελούν κοινές πρακτικές για νικητές και ηττημένους. Επιπρόσθετα σε περιοχές που βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση επί σειρά ετών έχουν καθιερωθεί πρακτικές όπως η σεξουαλική δουλεία και το trafficking. Τέλος έχει διαπιστωθεί και τεκμηριωθεί ερευνητικά ότι σε περιόδους πολέμου αυξάνονται σημαντικά τα κρούσματα ενδοοικογενειακής βίας προς τις γυναίκες και τα παιδιά.

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι:

• Τα τελευταία χρόνια και λόγω των πολέμων, καταγράφηκαν μαζικοί βιασμοί στη Βοσνία, την Καμπότζη, τη Λιβερία, το Περού, τη Σομαλία και την Ουγκάντα.

• Το 94% των οικογενειών που εκτοπίστηκαν από τις εστίες τους στη Σιέρα Λεόνε, ανέφεραν περιστατικά σεξουαλικής επίθεσης, συμπεριλαμβανομένων αυτών του βιασμού, του βασανισμού και της σεξουαλικής δουλείας.

• Τουλάχιστον 250.000 ίσως ακόμα και 500.000 γυναίκες έπεσαν θύματα βιασμού, κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας του 1994, στην Ρουάντα.

• Στο Ιράκ πολλές γυναίκες και μικρά κορίτσια έπεσαν θύματα βιασμού κατά την διάρκεια ή μετά τον πόλεμο του 2003.

Η συχνότητα και σοβαρότητα των επεισοδίων βίας, αλλά και η δυσκολία ελέγχου αυτών στις συγκεκριμένες περιπτώσεις συσχετίζονται άμεσα:

• με την ανυπαρξία δικτύων ή οποιασδήποτε πηγής βοήθειας,

• την πλήρη αδυναμία αντίδρασης του θύματος,

• την αποδοχή της βίας ως μέσο επιβολής και εκδίκησης,

• τη δυσκολία στην απονομή ποινών και γενικά την ατιμωρησία,

• το καθεστώς ανομίας και λεηλασίας που επικρατεί στις χώρες.

Λιγότερο δε αφορούν τους κοινά διαπιστωμένους παράγοντες που προκαλούν τη βία κατά των γυναικών (ηλικία, εκπαίδευση, θρησκεία, γεωγραφική περιοχή, οικονομικό επίπεδο κ.α.).

Επιπτώσεις

Στη βάση των όσων προαναφέρθηκαν, οι επιπτώσεις προς τα θύματα είναι εξαιρετικά βλαπτικές, όχι μόνο για τη ζωή και τη σωματική τους υγεία (άμεσος αντίκτυπος), αλλά κυρίως για την ψυχική τους κατάσταση (έμμεσες συνέπειες). Η ψυχολογική βία θεωρείται πολύ πιο επικίνδυνη, διότι εμμένει σε τέτοιο βαθμό που επιδρά και επηρεάζει τη δυνατότητα εξισορρόπησης και ένταξης της γυναίκας σε βάθος χρόνου, ακόμη και όταν εγκατασταθεί σε μια νέα χώρα. Η διαχείριση του μετατραυματικού στρες και των κοινών επακόλουθων που επιφέρει (διαταραχές στον ύπνο και στη λήψη τροφής, κατάθλιψη, άγχος, αυτοκτονικοί ιδεασμοί, απόπειρες, αδυναμία λήψης αποφάσεων, άρνηση, απόσυρση, σύγχυση, αίσθημα αβοηθησίας, προσβολές, απειλές, κ.α.) λειτουργούν απολύτως αντίστροφα προς την ικανότητα προσαρμογής σε μια νέα, επόμενη κατάσταση (π.χ. παραμονή στην ίδια χώρα σε συνθήκες ειρήνης) ή και στο βαθμό του επιπολιτισμού (προσαρμογή – ένταξη), στην περίπτωση εγκατάλειψης της χώρας καταγωγής.

Το έργο του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες (Ε.Σ.Π.)

Στο Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες έχουν αντιμετωπιστεί πολλές περιπτώσεις γυναικών θυμάτων βίας, είτε ενδοοικογενειακής, είτε αυτής που αναδύεται σε περιόδους κρίσης (πόλεμοι, καταστροφές κ.α.). Τα μέλη της έμπειρης ομάδας των δικηγόρων και κοινωνικών λειτουργών που διαθέτει το ΕΣΠ εργάζονται με συνέπεια και ευαισθησία με στόχο την ολόπλευρη αντιμετώπιση των περιστατικών.

Αρχικά οι προσπάθειες εστιάζουν στην κάλυψη των άμεσων αναγκών (στέγαση, σίτιση, νομική κάλυψη κ.α.), ενώ στη συνέχεια το προσωπικό της κοινωνικής υπηρεσίας επικεντρώνεται στα θέματα της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης των θυμάτων.

Η παροχή κοινωνικών υπηρεσιών προς το συγκεκριμένο πληθυσμό είναι μια σύνθετη και μακροχρόνια εργασία που αφορά μια ποικιλία προβλημάτων. Ενδεικτικά αναφέρονται:

• η υποστήριξη και ενδυνάμωση,

• η πληροφόρηση – ενημέρωση και τον πολιτισμικό προσανατολισμό,

• η απόκτηση κοινωνικών, αλλά και απλών καθημερινών δεξιοτήτων,

• οι παραπομπές σε αρμόδιους φορείς, ανάλογα με το αίτημα (αντιμετωπίζεται μια μεγάλη ποικιλία θεμάτων),

• η διασύνδεση με άλλες ΜΚΟ ή υπηρεσίες,

• η προώθηση στην απασχόληση,

• η εξασφάλιση της συμμετοχής των γυναικών σε κοινοτικές δράσεις και προγράμματα, όταν αυτά υλοποιούνται μέσω του φορέα ή άλλων οργανώσεων.

Πηγές

• Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες. Στοιχεία Κοινωνικής Υπηρεσίας.
http://www.gcr.gr

• Σκλάβου, Κ. (2008). Ενδοοικογενειακή βία και κοινωνική ένταξη αλλοδαπών γυναικών. Αθήνα – Κομοτηνή: Σάκκουλας.