Και Δεύτερο Λάθος

Μετά τη γενική διαπίστωση της έκτασης του λάθους υπολογισμού των πολλαπλασιαστών έρχεται στην επιφάνεια ένα δεύτερο σοβαρό λάθος της ακολουθητέας οικονομικής πολιτικής που έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαχείριση της Ελληνικής αλλά και όλης της Ευρωπαϊκής κρίσης μετά το 2009. Το θέμα αυτό σχετίζεται με τη λανθασμένη τιμολόγηση (από τις αγορές) αλλά και την αποδοχή της λανθασμένης αυτής τιμολόγησης από τους διοικούντες της τιμολόγησης των spreads: της διαφοράς δηλαδή του κόστους του εθνικού δημοσίου δανεισμού από την αντίστοιχη τιμή του γερμανικού δημοσίου δανεισμού.

Μετά την αιφνιδιαστική αποκάλυψη των “Greek Statistics” τα spreads, όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και όλων των περιφερειακών χωρών, ανέβηκαν στον ουρανό. Όσο πιο υψηλά ήταν τα spreads, τόσο πιο αυστηρή η δημοσιονομική λιτότητα που επιβλήθηκε. Οι χρηματαγορές, επομένως, άσκησαν (διαφορετική) πίεση σε κάθε χώρα.

Διάγραμμα 1. Μέτρα Λιτότητας και Spreads (2011)

Πηγή: De Grauwe and Ji, 2013.

Ουσιαστικά τα spreads όπως διαμορφώθηκαν από τις αγορές τιμολόγησαν πολύ υψηλά τον κίνδυνο που πραγματικά υπήρχε λόγω των χρεών. Ήταν, όμως, η τιμολόγηση σωστή;

Υπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις: Η πρώτη λέει ότι για τα spreads ευθύνονταν τα βασικά μεγέθη των οικονομιών. Συνεπώς το μήνυμα των αγορών θα έπρεπε να γίνει σεβαστό. Άρα και να επιβληθούν σκληρά μέτρα λιτότητας. Ο μόνος τρόπος να μειωθούν τα spreads θα ήταν η μείωση του χρέους και η βελτίωση των υπόλοιπων μεγεθών, μέσω των προγραμμάτων λιτότητας.

Η δεύτερη προσέγγιση, παρόλο που δεν αρνείται την επίπτωση των βασικών μεγεθών, τονίζει τη σημασία του πανικού των αγορών και της καταστροφικής επίδρασης των επιπτώσεων της αυτοεπληρούμενης προφητείας όπου επειδή πιστεύουμε ότι τα spreads δείχνουν πόσο υψηλός είναι ο κίνδυνος, ο κίνδυνος μεγαλώνει. Εδώ παίζουν ρόλο δηλώσεις επίσημων φορέων, τα MME κτλ. Μάλιστα, αρκετοί συγγραφείς (μεταξύ των οποίων και
ο υπογράφων) είχαν επισημάνει εγκαίρως το καταστροφικό αυτό φαινόμενο (βλ.
Petrakis et al., 2012).

Ποια από τις δύο απόψεις όμως ήταν σωστή; Η δεύτερη! Πώς φάνηκε αυτό; Μα τα spreads πέφτουν από τον Ιούλιο του 2012. Όλη τη διαφορά την έκανε η (προφορική) παρέμβαση της ECB μετά τον Ιούλιο του 2012. Είναι μάλιστα εντυπωσιακό, όπως ο De
Grauwe and Ji (2013) δείχνουν, ότι τα spreads στην Ευρωζώνη μειώθηκαν ενώ, συγχρόνως, η σχέση χρέους προς ΑΕΠ αυξήθηκε (!). Δηλαδή χωρίς να βελτιωθούν ουσιαστικά τα βασικά οικονομικά των οικονομιών, τα spreads έπεσαν σημαντικά!

Που είναι λοιπόν η επίδραση των βασικών μεγεθών των οικονομιών σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή; Δε φαίνεται να έπαιξαν και να παίζουν σημαντικό ρόλο. Η επίπτωση του φόβου και η ενεργοποίηση της αυτοεκπληρούμενης προφητείας ήταν πολύ μεγαλύτερη. Όταν έπαψε να υπάρχει ο φόβος της πτώχευσης, μετά την προφορική και μόνο θέση της ECB (“θα κάνουμε ότι είναι απαραίτητο”), τα spreads κατέρρευσαν και απανήλθαν σε φυσιολογικό επίπεδο που πράγματι αντικατοπτίζει διαφορές στα βασικά μεγέθη των οικονομιών.

Μα τότε γιατί επιβλήθηκαν τόσο σκληρά μέτρα στις κοινωνίες της περιφέρειας με βάση τα δυσθεώρητα spreads; Λάθος. Εάν η δήλωση (!) Draghi είχε γίνει νωρίτερα, τα μέτρα θα ήταν ηπιότερα; Βεβαίως!

Λάθος, λοιπόν, κολοσιαίο για την αξία και τη σημασία των spreads. Με απεριόριστες συνέπειες για τη ζωή των ανθρώπων της περιφέρειας.

Βιβλιογραφία

De Grauwe P. and Ji Y. (2013) Panic-driven austerity in the Eurozone and its implications, VoxEU.org, 21 February.

Petrakis P., Papadakis E. and Daniilopoulou N. (2012) Public Statements on Sovereign Yield Spreads: The Greek Case, Cyprus Economic Policy Review, Vol. 6, No. 2, pp. 5-16 (2012).

Π. Ε. Πετράκης

Καθηγητής ΕΚΠΑ

Π.Ε. Πετράκης Καθηγητής, Υπεύθυνος ΚΕΚ – elearning ΕΚΠΑ