Ταμπού και Τοτέμ

Η ομιλία του κ. Τόμσεν, εκπροσώπου του ΔΝΤ για την Ελλάδα (και την Πορτογαλία),
στην Ελληνοαμερικανική
Ένωση ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα.

Έκανε
τέσσερις βασικές επισημάνσεις:

α)Η ύφεση επέδρασε στο ελληνικό πρόγραμμα.

β)Η Τρόικα «έπρεπε να εστιάσει στα πιο σημαντικά και όχι σε όλα τα μέτρα
μαζί».

γ)Οι Έλληνες πρέπει να ξεπεράσουν ορισμένα «ταμπού» που τους εμποδίζουν
να μειώσουν «επιθετικά» το κράτος, κυρίως μέσω της μείωσης θέσεων εργασίας
στο δημόσιο τομέα.

δ)Είναι σημαντική η πολιτική συναίνεση που έχει επιτευχθεί.

Θα ήθελα να κάνω τέσσερα σχόλια:

α)Η βαθύτατη ύφεση στην ελληνική οικονομία είναι κυρίως αποτέλεσμα της
πολιτικής «ερήμωσης» που εφάρμοσε η Τρόικα στην ελληνική οικονομία. Η ύφεση
που προκλήθηκε θα μείνει στα βιβλία της οικονομικής ιστορίας ως η μεγαλύτερη
αποτυχία ενός προγράμματος δημοσιοοικονομικής προσαρμογής και μάλιστα σε ανεπτυγμένη
οικονομία. Ενδεχομένως οι μικρές χώρες της Βαλτικής, όπου εφαρμόστηκαν παρόμοια
προγράμματα, και μάλιστα με πολύ μικρότερα αντίστοιχα προβλήματα, να αντιμετωπίζουν
τεράστια επίσης κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Εξάλλου, η Πορτογαλία
που βιώνει από το 2002 ένα παρατεταμένο παρόμοιο πρόβλημα, δεν εμφανίζει καλύτερη
οικονομική υγεία.

β)Η Τρόικα εκλήθη στην Ελλάδα για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της φυγής
από το δημόσιο χρέος της οικονομίας. Εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχε άλλο
άμεσο πρόβλημα. Είναι απολύτως σωστό ότι το πρόβλημα είναι το αναπτυξιακό
μοντέλο της ελληνικής οικονομίας, αλλά, όπως όλα τα παρόμοια ζητήματα, έχει
μεσομακροπρόθεσμο χαρακτήρα. Η Γερμανία χρειάστηκε δέκα χρόνια για να αλλάξει
ορισμένες μόνο παραμέτρους του δικού της business model (2000 – 2010). Το
πρόβλημα αυτό δεν ήταν κατανοητό ούτε τότε, ούτε σήμερα από τους τεχνοκράτες.
Αυτό εξάλλου τόνισε και η κ. Μέρκελ.

Η Τρόικα λοιπόν, τον Μάιο του 2010, έπρεπε να είχε προτείνει μόνο τη λύση
του δημοσιοοικονομικού προβλήματος. Η ελληνική κοινωνία ήταν έτοιμη να την
ακούσει και δεν ήταν κουρασμένη όπως είναι σήμερα. Δυστυχώς όμως η Τρόικα
(κρινόμενη από το αποτέλεσμα) συνέβαλε σημαντικά στο να διατηρηθούν οι βασικές
λειτουργίες του υπάρχοντος προβληματικού κοινωνικού και πολιτικού μοντέλου
(μέχρι και αυτήν την πολύ περίεργη εφεδρεία δέχτηκε!).

Η αλλαγή του business model ήταν και παραμένει ζήτημα βούλησης της κοινωνίας.
Δεν μπορεί να είναι παρά μόνο προϊόν μιας ισχυρής κυβέρνησης που έχει πολιτική
εντολή προς τούτο (OECD, «Going for Growth 2011»). Για τη διάσωση της Ελλάδας
κανείς (ή σχεδόν κανείς) δεν θα είχε αντίρρηση. Αλλά για το μοντέλο της οικονομίας
υπάρχουν παρά πολλές απόψεις. Και ειδικότερα για το μοντέλο που λειτουργεί
(;) στην ελληνική οικονομία από τον Μάιο του 2010, η παγκόσμια κοινή γνώμη
και οι ειδικοί έχουν πλέον ξεκάθαρη καταδικαστική άποψη. Κάποια Τοτέμ πρέπει
να αποκαθηλωθούν και να αντικατασταθούν. Οι αρχές της «condionality» (δανεισμός
υπό συνθήκη) θα έπρεπε ν’ αναφέρονται σε ένα και μόνο θέμα: της δημοσιονομικής
διάσωσης της οικονομίας. Η παιδική ασθένεια των «ταξί» δεν είχε καμία δουλειά
με την αποφυγή της πτώχευσης. Στη Σεούλ το 2010 το ΔΝΤ είχε ήδη συμφωνήσει
ότι το Washington Consensus (απελευθερώστε, σταθεροποιήστε, ιδιωτικοποιήστε)
αποτελεί παρελθόν.

γ)Η πολιτική συναίνεση που επιτεύχθηκε στην Ελλάδα είναι ό,τι πολυτιμότερο
έχει πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια ως ενεργητική πράξη της ελληνικής
κοινωνίας και των εκπροσώπων της, των πολιτικών. Λες και το πολιτικό σύστημα
βάλθηκε να διορθώσει όλα τα λάθη του παρελθόντος. Αποτελεί μια εντυπωσιακή
πλατφόρμα για να αναγνωρίσουν όλες οι πλευρές τα λάθη τους που έχουν κάνει
μέχρι τώρα και να επανασχεδιάσουν το μέλλον της χώρας.

δ)Συμπέρασμα: Τα Ταμπού των κοινωνιών (πολιτισμικό υπόβαθρο) και
τα Τοτέμ (σύμβολα στόχων) μεταβάλλονται, κάνουν χρόνια να μεταβληθούν, αλλά
μεταβάλλονται. Θέλει δουλειά, παιδεία, επιμονή και υπομονή. Για να γίνει όμως
αυτό θα πρέπει ο δογματισμός των τεχνοκρατών (επιμονή σε λανθασμένες πολιτικές)
να υποχωρήσει μπροστά στην παγκόσμια κοινωνική απαίτηση για δίκαιη κατανομή
του κόστους και στην παγκόσμια κριτική για την οικονομική πολιτική που εφαρμόζεται.
Ας μπούμε (όλες οι πλευρές) στη λογική της αλλαγής των στερεοτύπων. Είναι
απελευθερωτικό και ελπιδοφόρο.

Καθ. Παναγιώτης Ε. Πετράκης