Η Στροφή του P. Krugman

Ο μόνος τρόπος για να αντιληφθεί κανείς την πορεία των πραγμάτων είναι να κατανοήσει
τις θεωρητικές προδιαγραφές της εξέλιξής της. Στις κοινωνικές επιστήμες η θεωρία
επιχειρεί να προσδιορίσει τις βασικές παραγωγικές δυνάμεις της πραγματικότητας.
Ουσιαστικά, μας ανοίγει δρόμους σκέψης που η καθημερινότητα δεν μας επιτρέπει
να εντοπίσουμε. Μάλιστα, πολλές φορές η πραγματικότητα συσκοτίζει. Με άλλα λόγια,
παρόλο που η χρήση της εμπειρικής παρατήρησης είναι απαραίτητη για τον έλεγχο
της θεωρίας, ενδεχομένως σε πρώτη ανάγνωση να υποκρύπτει μία αντίστροφη φορά
της εξέλιξης και να είναι απολύτως παραπλανητική.

Είναι, επομένως, εξαιρετικά σημαντικό να παρακολουθούμε την εξέλιξη της θεωρητικής
σκέψης. Γι’ αυτόν το λόγο, αρκετές φορές το blog έχει αναφερθεί στον P. Krugman,
καθώς είναι φυσικό να παρακολουθούμε προσεκτικά τις απόψεις των σημαντικών διανοουμένων
και οικονομολόγων, ιδίως όταν αναφέρονται στην ελληνική υπόθεση.

Ο Krugman έχει επανειλημμένα και σε ανύποπτο χρόνο εκφραστεί αρνητικά για την
προοπτική της ζώνης του ευρώ. Η σκέψη του είναι σχετικά απλή και στηρίζεται
στη λεγόμενη θεωρία της «ιδανικής περιοχής ενιαίου νομίσματος» (optimum currency
area). Όταν έχεις, δηλαδή, πολλές οικονομίες που χαρακτηρίζονται από: α) χαμηλή
κινητικότητα εργασίας, β) έλλειψη δημοσιονομικής συνεργασίας, γ) διαφορετικά
τραπεζικά συστήματα εποπτείας, δ) μη ευέλικτη αγορά εργασίας και ε) πάνω απ’
όλα χαμηλό βαθμό πολιτικής ενοποίησης, τότε δεν μπορείς να έχεις ενιαίο νόμισμα.
Προφανώς η Ευρωζώνη συγκεντρώνει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά και η πρόγνωση είναι
αρνητική. Για τους ίδιους λόγους και με μεγαλύτερη ένταση οι αρνητικές αυτές
παρατηρήσεις ισχύουν για τη συμμετοχή της Ελλάδας αλλά και άλλων αδύνατων οικονομιών
σε μεγαλύτερες νομισματικές ενώσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα που έχει προβάλει
ο P. Krugman είναι η Ουαλία που συμμετέχει στη ζώνη της στερλίνας της Μ. Βρετανίας
(!).

Όταν για πρώτη φορά είχε αναφερθεί στην ελληνική περίπτωση (11/3/2012),
είχα δημοσιεύσει εδώ ένα σημείωμα που εξηγούσε γιατί, ενώ η ανάλυσή του ήταν
ορθή, το τελικό συμπέρασμα ήταν λανθασμένο.

Η θέση μου ήταν πολύ απλή: Τα πραγματικά οικονομικοπολιτικά και γεωστρατηγικά
χαρακτηριστικά της οικονομίας της Ελλάδας και γενικότερα τα κόστη που απορρέουν
από τη διάλυση ενός ενιαίου νομισματικού και οικονομικού σχηματισμού είναι τόσο
μεγάλα που είναι προτιμότερο να προχωρά μπροστά (να επιχειρεί, δηλαδή, να υλοποιήσει
το project της ενοποίησης) παρά να γυρίσει πίσω. Η γεωστρατηγική, μάλιστα, πραγματικότητα
της Ελλάδας επιβεβαιώνει τη θέση αυτή.

Δημοσίευσε, λοιπόν, ο P. Krugman (24/6/2012)
ένα σημείωμα που αλλάζει πλέον τη θέση του με βάση τη γραμμή κριτικής που του
έχει ασκηθεί (όχι βέβαια μόνο από εμάς).

Γράφει λοιπόν: «Η δημιουργία του ευρώ περιείχε μία απόφαση να αγνοηθεί οτιδήποτε
έλεγαν οι οικονομολόγοι γύρω από τη θεωρία των optimum currency areas. Δυστυχώς,
η θεωρία ήταν σωστή και τώρα παίρνει την εκδίκησή της… Αλλά πρέπει να διαλυθεί
η Ευρωζώνη; Η απάντηση είναι κυρίως πολιτική. Η διάλυση της Ευρωζώνης θα έχει
υψηλά κόστη συναλλαγών (transaction costs), ενώ επίσης θα συνεπάγεται μία τεράστια
ήττα για αυτό που καλούμε “European project”».

Νομίζω ότι ο P. Krugman συμφωνεί πλέον σ’ αυτό που εμείς στην Ελλάδα βλέπαμε
(και επειδή ζούμε στο μάτι του κυκλώνα) ευθύς εξαρχής. Η Ευρώπη θα πρέπει να
προχωρήσει μπροστά και όχι να κοιτάξει προς τα πίσω.

Καθ. Παναγιώτης Ε. Πετράκης