Παρασκευή 29 Μαρτίου 2024
weather-icon 21o
Η Έξοδος

Η Έξοδος

Σε προηγούμενες αναρτήσεις καταλήξαμε ότι η επίκληση της Ουτοπίας της Πτώχευσης αλλά και η Ουτοπία της Έξωθεν Λύτρωσης είναι αδιέξοδες πολιτικές. Μήπως, όμως, αδιέξοδη είναι και η στήριξη στις δικές μας αποφάσεις και δυνάμεις; Μήπως είμαστε εγκλωβισμένοι σ’ ένα τρένο ευρωδιάσωσης που δεν μπορούμε να στρέψουμε προς μια αναπτυξιακή πορεία;

Σε προηγούμενες αναρτήσεις καταλήξαμε ότι η επίκληση της Ουτοπίας της
Πτώχευσης
αλλά και η Ουτοπία της
Έξωθεν Λύτρωσης
είναι αδιέξοδες πολιτικές. Μήπως, όμως, αδιέξοδη είναι και
η στήριξη στις δικές μας αποφάσεις και δυνάμεις; Μήπως είμαστε εγκλωβισμένοι
σ’ ένα τρένο ευρωδιάσωσης που δεν μπορούμε να στρέψουμε προς μια αναπτυξιακή
πορεία; Να θυμίσω ότι ως «αναπτυξιακή πορεία» έχουμε οριοθετήσει την πολιτική
που θα μας οδηγήσει όχι μόνο στη διακοπή της περαιτέρω μείωσης των εισοδημάτων
και τη σταθεροποίηση της απασχόλησης (διότι αυτά θα έλθουν, έτσι κι αλλιώς),
αλλά και στο ν’ ανακτήσουμε σημαντικό μέρος των απωλειών μας (δηλαδή, να αυξηθούν
η απασχόληση και τα εισοδήματα).

Η μέχρι τώρα ανάλυσή μας μάς έχει δείξει ότι δύο δρόμοι πολιτικής ανοίγονται
μπροστά μας: Ο ένας περιγράφεται ως «Αυστηρότητα Δημοσιονομικής Πολιτικής –
Ανάπτυξη (AD, Austerity and Development)» και ο δεύτερος ως «Αυστηρότητα Δημοσιονομικής
Πολιτικής – Ανάπτυξη – Αναδιανομή (ADR, R από το Redistribution)». Και οι δύο
αυτοί δρόμοι βρίσκονται εντός της Ευρωζώνης και του ευρώ και εντός των συμφωνιών
που έχουμε υπογράψει. Μα, δεν υπάρχει τρίτος δρόμος; Η απάντηση είναι ένα απλό
«όχι»! Από τη στιγμή που εγκαταλείφθηκε η δραχμή (και σωστά εγκαταλείφθηκε)
αυτοί οι δύο απέμειναν.

Η διαφορά τους είναι εξαιρετικά σημαντική και εκφράζει και τη βασική διαχωριστική
πολιτική γραμμή που διαπερνά την ελληνική κοινωνία. Η διάσωση της Ελλάδας –και
όλες οι διασώσεις– δεν είναι μία ουδέτερη διαδικασία. Ειδικότερα η διάσωση που
βιώνουμε έχει σημαντικές αναδιανεμητικές επιπτώσεις σε βάρος της εργασίας. Άρα,
η αναδιανεμητική διάσταση αποτελεί καθοριστικό διαφοροποιητικό στοιχείο της
οικονομικής πολιτικής.

Είναι χαρακτηριστική η εικόνα της εξέλιξης των αμοιβών εργασίας, κεφαλαίου
και χρηματιστικού κεφαλαίου στην ελληνική οικονομία (Διάγραμμα 1).

Διάγραμμα 1. Αμοιβές Εργασίας, Κεφαλαίου και Χρηματιστικού Κεφαλαίου
(σε δις ευρώ)

Πηγές: Επεξεργασία στοιχείων AMECO
Database και Τράπεζα της Ελλάδος.

Σημείωση: Η αμοιβή εργασίας αφορά τις αμοιβές των εργαζομένων. Η
αμοιβή κεφαλαίου αφορά το ακαθάριστο λειτουργικό πλεόνασμα προσαρμοσμένο για
την αυτοαπασχόληση μείον το ποσό των τόκων που υπολογίζονται ως η αμοιβή του
χρηματιστικού κεφαλαίου. Η αμοιβή του χρηματιστικού κεφαλαίου υπολογίζεται ως
το άθροισμα των τόκων του δημόσιου χρέους και των τόκων του ιδιωτικού χρέους.
Οι τελευταίοι προκύπτουν ως το γινόμενο των υπολοίπων των χορηγήσεων για τη
χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα επί το μέσο επιτόκιο χορηγήσεων.

Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι να αναπτυχθεί μία πολιτική (ADR) που θα οδηγήσει
στον απεγκλωβισμό της ελληνικής οικονομίας. Σε ποιον, όμως, βαθμό η ADR πολιτική
θα πρέπει να στηριχτεί στο υπάρχον Μνημόνιο;

Τα όρια στήριξης στο υπάρχον Μνημόνιο ήταν (και σε μικρότερο βαθμό πλέον «είναι»)
συνάρτηση τεσσάρων παραγόντων: α) της διαθέσιμης ρευστότητας της ελληνικής οικονομίας
που είναι εξαιρετικά περιορισμένη, β) των νομικών όρων, πέραν των οποίων θα
απαιτείτο επανέγκριση των συμφωνιών από όργανα και κοινοβούλια, γ) της πολιτικής
εντολής και απόφασης, και δ) της στάσης απέναντι στο Μνημόνιο (θετική ή αρνητική)
με δεδομένο ότι υπάρχουν πολλοί που το θεωρούν εν όλο ή εν μέρει σωστή πολιτική.
Αφήνοντας για λίγο κατά μέρος τον τέταρτο παράγοντα από τους υπόλοιπους τρεις,
μετά τις εκλογές του Ιουνίου διαπιστώνουμε ότι ο τρίτος όρος υπάρχει σε αφθονία,
ο δεύτερος αγνοήθηκε και δεν εξετάστηκε καθόλου και ο πρώτος δεν διατίθεται
καθόλου και περιορίζεται ακόμα περισσότερο (βλ. τη λύση-τιμωρία για την κάλυψη
του χρηματοδοτικού κενού του Αυγούστου με έντοκα γραμμάτια).

Από την άλλη, υπάρχουν πάρα πολλές ενδείξεις ότι ο εξωτερικός παράγοντας (με
τη μορφή δηλώσεων είτε Γερμανών αξιωματούχων, είτε Ευρωπαίων υπευθύνων είτε
υπευθύνων του IMF) ήταν, και σε ένα βαθμό είναι, διατεθειμένος να δεχτεί ουσιαστικές
μεταβολές στις υπάρχουσες συμφωνίες. Είναι, για παράδειγμα, φανερή η αλλαγή
του τόνου τους στο ζήτημα της ανταγωνιστικότητας. Βεβαίως, στο θέμα αυτό έχει
γίνει μεγάλη πρόοδος στην ελληνική οικονομία με πολύ μεγάλη οδύνη. Ωστόσο, σε
όλους τους βασικούς τομείς έχουν γίνει πολύ μεγάλα βήματα. Προσπαθούν να μας
επιβάλουν το μύθο του Σίσυφου ως τρόπο ζωής, ενώ η πραγματικότητά μας είναι
πολύ καλύτερη.

Με βάση, λοιπόν, τους παραπάνω περιορισμούς ήταν και είναι ζήτημα πολιτικής
εντολής, βούλησης και στάσης να ενσωματωθούν αλλαγές που είναι κοινά αποδεκτές.
Το πολιτικό οπλοστάσιο πρέπει να ενεργοποιηθεί. Ο μύθος και ο ρόλος των τεχνοκρατικών
λύσεων έχει εξαντληθεί. Όταν, μάλιστα, συμφωνούν τα δύο μέρη, η ανάγκη νομικής
επανέγκρισης μπορεί μέχρι και να εξαλειφθεί, όσο σοβαρές και αν είναι οι μεταβολές.

Από την ανάλυση που προηγήθηκε προκύπτει ότι δεν προτείνεται η μεταβολή του
υπάρχοντος Μνημονίου που λήγει το 2014 παρά μόνο σε πλευρές που δεν συνιστούν
ριζική αλλαγή έτσι ώστε να απαιτείται επανέγκρισή του από ευρωπαϊκά όργανα και
κοινοβούλια. Επίσης, ο στόχος της επίτευξης ενός λόγου χρέους προς ΑΕΠ κάτω
από 120% το 2020 πρέπει να διαφυλαχθεί πάση θυσία. Σήμερα (μετά το PSI) αυτός ο λόγος βρίσκεται στο 140% από 165,3% που ήταν πριν μερικούς μήνες. Για να γίνει
αυτό πρέπει να διατηρηθεί η δυναμική απομείωσης του χρέους μέσω των πρωτογενών
πλεονασμάτων. Εάν το χρέος μας απομειωθεί μέσω διαγραφής του από τους officials
(ECB, EFSF κ.λπ.) λόγω κυρίως ευρύτερων ευρωπαϊκών εξελίξεων, είναι καλοδεχούμενο.
Εάν αυτό δεν συμβεί, και δεν είναι κάτι που μπορούμε να επηρεάσουμε άμεσα, θα
πρέπει η ελληνική πλευρά κατ’ ελάχιστο να απαιτήσει μέρος της επιβάρυνσης χρέους
που υφίσταται η ελληνική οικονομία λόγω της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών
– και το οποίο οφείλεται σε κακές χρηματοδοτικές πρακτικές (έκθεση της Blackrock)
– να μετακυλιθεί στα τραπεζικά ιδρύματα που απολαμβάνουν το όφελος της ανακεφαλαιοποίησης.
Με άλλα λόγια, η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών που οφείλεται στο PSI είναι
ευθύνη των Ελλήνων φορολογουμένων αλλά όχι και η ανακεφαλαιοποίηση που οφείλεται
στις κακές πρακτικές των τραπεζών. Εκτιμώ ότι περίπου το 1/3 των €45 δις που
προορίζονται για το τραπεζικό σύστημα οφείλεται σε κακές πρακτικές. Αυτό είναι
ευθύνη των σημερινών μετόχων και θα πρέπει κατά το αντίστοιχο μέγεθος να μειωθεί
το ελληνικό δημόσιο χρέος. Ας σημειωθεί ότι μια παρόμοια μείωση θα έφερνε σήμερα το λόγο χρέους προς ΑΕΠ στο 133%! Μικρότερο δηλαδή κατά 7%. [1]

Από εκεί και πέρα, ο απεγκλωβισμός της ελληνικής οικονομίας δεν θα προέλθει:
α) ούτε από την επιμήκυνση της εφαρμογής του Μνημονίου, β) ούτε από την επαναδραστηριοποίηση
του δημόσιου τομέα, ο οποίος στην Ελλάδα έχει ανασχετικό χαρακτήρα στη δημιουργική
πρωτοβουλία. Θα προέλθει από την έγχυση στην οικονομία μιας πολύ μεγάλης χρηματοδοτικής
ώθησης που θα γίνει αντικείμενο διαχείρισης κατευθείαν από τον ιδιωτικό τομέα.

Πώς θα συγκεντρωθεί αυτή η δύναμη πυρός της ζήτησης και πώς θα πραγματοποιηθεί
ένα παρόμοιο πρόγραμμα; Αρχικά, να γίνει σαφές ότι το Μνημόνιο με επιμέρους
μεταβολές θα λήξει το 2014. Στη συνέχεια θα δημιουργηθεί ένα ελληνικό δημοσιονομικό
μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα, το οποίο θα ισχύσει την περίοδο 2014-2018 με μοναδικό
σκοπό την τήρηση του στόχου ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ να πέσει κάτω από 120% το
2020. Τονίζω ότι αυτό το σενάριο οδηγεί σε μία αρκετά «ελαφρά» δημοσιονομική
πειθαρχεία σε σύγκριση με την περίοδο 2010-2011. Ο στόχος αυτός θα εξασφαλίσει,
επίσης, σε σημαντικό βαθμό και τη διατήρηση χαμηλού εξωτερικού εμπορικού ελλείμματος
που αποτελεί σημαντικό στόχο οικονομικής πολιτικής.

Στη συνέχεια θα δημιουργηθεί σταδιακά ένα κεφάλαιο από τα έσοδα των αποκρατικοποιήσεων
€20 δις (λογική εκτίμηση της Eurobank μέχρι το 2016). Πιστεύω πως είναι καιρός
να εγκαταλειφθεί η βαθύτατα αντικοινωνική πολιτική επιλογή, ότι τα έσοδα των
ιδιωτικοποιήσεων προορίζονται για την απομείωση του δημόσιου χρέους. Έτσι κι
αλλιώς, το ρόλο των ιδιωτικοποιήσεων στη μείωση του χρέους για να διευκολυνθεί
η έξοδος στις αγορές τον παίζει ο κοινωνικός πόνος, το PSI και η ενδεχόμενη
απομείωση του χρέους προς τους officials. Είναι προφανές ότι το όφελος από την
πραγματοποίηση των ιδιωτικοποιήσεων θα είναι διπλό: θα ενισχύσουν τη δύναμη
πυρός της ζήτησης, ενώ ταυτόχρονα θα προκαλέσουν αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων
που συνδέονται με την περαιτέρω αξιοποίησή τους. Στο ποσό αυτό θα ζητήσουμε
να προστεθούν τα κεφαλαιακά κέρδη της ECB από τη διαχείριση των ελληνικών ομολόγων,
διότι η υποχρέωση του ελληνικού δημοσίου προς την ECB και τους officials παραμένει
ακέραιη. Άρα η ECB κάνει πραγματικά και όχι λογιστικά κέρδη. Το να δημιουργεί
κέρδη η ECB, και μάλιστα από δεινά δοκιμαζόμενες χώρες, δεν έχει ηθικό και ενδεχομένως
ούτε νομικό έρεισμα. Αυτά τα υπολογίζουμε με €10-12 δις. Τα δύο αυτά μεγέθη
(€30 δις), εάν συνδυαστούν σ’ ένα χρηματοδοτικό όχημα (που μπορεί να πάρει πολλές
μορφές) με περιορισμένη μόχλευση, είναι δυνατόν να δημιουργήσουν μια δύναμη
πυρός ζήτησης γύρω στα €90 δις για τα χρόνια 2014-2018. Είναι υπεραρκετά για
να έχουμε μία εξαιρετικά επιτυχημένη ADR οικονομική πολιτική. Ακόμα και εάν
η ECB δεν δεχτεί να συνεισφέρει το ποσό που της αναλογεί, κάτι που θεωρώ αρκετά
δύσκολο. Μην ξεχνάμε ότι σε ανάλογη περίπτωση της δημιουργίας κεφαλαιακών κερδών,
η Γαλλία επέστρεψε στο ελληνικό κράτος το μερίδιό της (€750 εκατ.).

Στο Διάγραμμα 2 περιγράφεται η εξέλιξη των δύο βασικών μεταβλητών (ΑΕΠ και
ανεργία) της ελληνικής οικονομίας υπό τις σημερινές συνθήκες (συνεχείς γραμμές).
Με διακεκομμένες γραμμές παρουσιάζεται μια εκτίμηση της ADR πολιτικής που προτείνεται
για τα ίδια μεγέθη. Είναι προφανής η βελτίωση των επιδόσεων που θα επέλθει.
Καλό, πάντως, θα ήταν να προσεχθεί ιδιαιτέρως το διάγραμμα, που αποδίδει τη
σημερινή κατάσταση.

Διάγραμμα 2. ΑΕΠ και ανεργία έπειτα από ADR οικονομική πολιτική

Πηγές: Εκτιμήσεις του συγγραφέα,
Ernst & Young Eurozone Forecast (Άνοιξη 2012), Oxford Economics.

Η συγκεκριμένη ADR πολιτική που προτείνουμε: α) καλύπτει το στόχο του 2020
για χρέος προς ΑΕΠ κάτω από 120% (και μάλιστα τον υπερακοντίζει), β) επανακινεί
τον ιδιωτικό τομέα διατηρώντας το δημόσιο τομέα σε χαμηλά επίπεδα δραστηριοποίησης,
γ) μπορεί να εξασφαλίσει τη διατήρηση των επιπέδων πρόνοιας (συντάξεις, αναδιανεμητικές
πληρωμές). Μακροπρόθεσμα οι δαπάνες αυτές μπορούν να ενισχυθούν από έσοδα των
φυσικών πόρων.

Το μεγάλο ερώτημα που τίθεται είναι ποιος θα διαχειριστεί την πολύ μεγάλη αυτή
δύναμη πυρός ενίσχυσης της ζήτησης, αφού δεν προτείνεται η ανάμειξη του δημόσιου
τομέα με οποιαδήποτε μορφή. Με αυτό θα ασχοληθούμε στην επόμενη ανάρτηση.

Απομένει, όμως, ένα σοβαρό καθαρά πολιτικό ζήτημα: Θα πρέπει να επικοινωνηθεί
εγκαίρως με την κοινωνία ο σαφής οδικός χάρτης της εξόδου από τον εγκλωβισμό
με τα δύο στάδια που προβλέπει: ένα μέχρι το 2014, και ένα δεύτερο μέχρι το
2018. Έτσι όλη η ελληνική κοινωνία, βλέποντας τον τελικό προορισμό, θα στοιχηθεί
για την επιτυχή έκβαση του δυσκολότερου δημοσιοοικονομικού εγχειρήματος που
ανέλαβε ποτέ στη μεταπολεμική περίοδο οποιαδήποτε ανεπτυγμένη κοινωνία – δηλαδή
την έξοδο της Ελλάδας από την κρίση.

Π.Ε. Πετράκης

Καθηγητής ΕΚΠΑ

[1] Η αλλαγή σε σχέση με την προηγούμενη έκδοση της ανάρτησης οφείλεται στη συμπερίληψη στο χρέος της δόσης του Μνημονίου του α΄ εξαμήνου του 2012 ύψους €31 δις.

Καθ. Παναγιώτης Ε. Πετράκης

Sports in

Μεντιλίμπαρ: «Δεν συμβιβαζόμαστε με τίποτα άλλο εκτός από τη νίκη με ΑΕΚ – Να επισκεφτούμε ξανά αυτό το γήπεδο»

Ο Χοσέ Λουίς Μεντιλίμπαρ τόνισε πως ο Ολυμπιακός δεν θα συμβιβαστεί με τίποτα λιγότερο εκτός από τη νίκη ενώ υπογράμμισε με... νόημα πως οι «ερυθρόλευκοι» θέλουν να επισκεφτούν ξανά την «Opap Arena».

Ακολουθήστε το in.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

in.gr | Ταυτότητα

Διαχειριστής - Διευθυντής: Λευτέρης Θ. Χαραλαμπόπουλος

Διευθύντρια Σύνταξης: Αργυρώ Τσατσούλη

Ιδιοκτησία - Δικαιούχος domain name: ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ ΜΜΕ Α.Ε.

Νόμιμος Εκπρόσωπος: Ιωάννης Βρέντζος

Έδρα - Γραφεία: Λεωφόρος Συγγρού αρ 340, Καλλιθέα, ΤΚ 17673

ΑΦΜ: 800745939, ΔΟΥ: ΦΑΕ ΠΕΙΡΑΙΑ

Ηλεκτρονική διεύθυνση Επικοινωνίας: in@alteregomedia.org, Τηλ. Επικοινωνίας: 2107547007

Παρασκευή 29 Μαρτίου 2024