Βυθίσατε τ(ο)η Χ(ο)ώρα

Χρησιμοποιώ τον έξυπνο τίτλο (παραφράζοντάς τον) του Βήματος (Τσώλης
Ζώης, 2/11/2011), για να σχολιάσω την πολιτική της επίκλησης της πτώχευσης ως
απόλυτου όπλου για την αλλαγή των όρων του παιχνιδιού (game changer) στη διαδικασία της επαναδιαπραγμάτευσης
των συνθηκών της χώρας με την Τρόικα.

Θα δεχτώ, υιοθετώντας τη θετική πλευρά της δήλωσης, ότι η επίκληση της πτώχευσης
ως εναλλακτικής θέσης σκοπό έχει την άσκηση πίεσης στην ελληνική κυβέρνηση αλλά
κυρίως στην άλλη πλευρά, προκειμένου να δεχτεί καλύτερους όρους για τη χρηματοδοτική
σχέση μπροστά στο φόβο της παγκόσμιας οικονομικής καταστροφής που θα προκληθεί
από την ελληνική πτώχευση. Με άλλα λόγια, δεν πιστεύω ότι υπάρχει λογικός άνθρωπος
που να έχει καταλήξει στο ότι η πτώχευση είναι προτιμότερη από την οικονομική
επιβίωση.

Η κίνηση του Α. Παπανδρέου τον Ιούλιο του 1976 ανάγκασε τον Κ. Καραμανλή σε
μία σκληρότερη στάση απέναντι στους Τούρκους. Μπορεί το σημερινό «βυθίσατε τη
χώρα» να έχει το ίδιο αποτέλεσμα πολιτικής; Μπορεί, δηλαδή, να βοηθήσει τη χώρα
απειλώντας τους συνεταίρους μας με τη χειρότερη παγκόσμια καταστροφή που θα
επέφερε η πτώχευση της Ελλάδας;

Στο παρόν σημείωμα εξηγώ γιατί η θέση αυτή είναι σήμερα λανθασμένη και μπορεί
να οδηγήσει στο αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.

Υπάρχουν δύο διαπραγματευόμενοι: Η ελληνική πλευρά και η πολιτική Τρόικα (αναφέρομαι
στους πολιτικούς προϊσταμένους της Τρόικα). Η ελληνική πλευρά θέλει να μεταβάλει
τις συνθήκες χρηματοδότησης προς το θετικότερο και η άλλη πλευρά επιμένει στην
πίεση για την τήρηση του προγράμματος προκειμένου να εξασφαλίσει (κατά τη γνώμη
της) την απόλυτη επιτυχία του. Τα δύο τελικά άκρα της σύγκρουσης αυτής καθορίζονται
το ένα από την «πτώχευση και έξοδο από το ευρώ» (άτακτη πτώχευση) και το άλλο
από την «απόλυτη επιτυχία του προγράμματος».

Μεταξύ της σημερινής και της τελικής θέσης (με τη μία ή την άλλη κατάληξη)
υπάρχουν πολλοί δρόμοι και εναλλακτικές εξελίξεις, που χαρακτηρίζονται από πλήθος
εναλλακτικών μεταβολών, νέων συμφωνιών κ.τ.λ., ων ουκ έστιν αριθμός. Εξάλλου,
κανείς δεν έχει ξαναπεράσει από τους δρόμους αυτούς για να έχει εμπειρίες και
παραστάσεις.

Εάν η ελληνική πλευρά αγνοήσει όλους τους ενδιάμεσους σταθμούς και δρόμους
και τρέξει κατά τρόπο απλοϊκό στο τελικό σημείο της διαπραγμάτευσης, επικαλούμενη
την τελική καταστροφή ως το όπλο που θα αναγκάσει τον αντίπαλο να λάβει σήμερα
μια θετικότερη θέση, τότε είναι δυνατό να συμβούν δύο ενδεχόμενα: α) Ο αντίπαλος
θα φοβηθεί και θα προστρέξει σε θετικότερες ενδιάμεσες θέσεις, ή β) ο αντίπαλος
θα προετοιμαστεί για το χειρότερο, δηλαδή να αντιμετωπίσει την πτώχευση. Με
άλλα λόγια, στη θέση «απειλούμε με καταστροφή» θα απαντήσει με τη διαμόρφωση
της θέσης «δεν πρόκειται για καταστροφή».

Ουσιαστικά, δηλαδή, η επίκληση της πτώχευσης καλεί τον αντίπαλο να σκέπτεται
την πτώχευση ως απαραίτητη ελάχιστη κίνηση άμυνάς του στη θέση της ελληνικής
πλευράς.

Θα λειτουργήσει η πρώτη εναλλακτική για να τον αναγκάσει να υιοθετήσει θετικότερες
θέσεις; Πιθανόν ναι. Ωστόσο, αυτή η δυναμική έτσι κι αλλιώς υπάρχει σε μια διαπραγμάτευση.
Άρα το όφελος είναι πολύ μικρό μπροστά στον κίνδυνο που διαγράφεται από τη δεύτερη
εναλλακτική.

Η δεύτερη εναλλακτική έχει αναγκάσει τον αντίπαλο να σκέπτεται (άρα και να
προετοιμάζεται) για την πτώχευσή σου. Δύο είναι οι επικίνδυνες επιπτώσεις:

1. Οι συνέπειες του ανέκδοτου
του βοσκού με τον λύκο. Αποκοιμίζεις το εσωτερικό σου λέγοντας ότι η άτακτη
πτώχευση είναι μία πιθανή ρεαλιστική θέση και όχι το απόλυτο αρνητικό γεγονός.
Εάν, λοιπόν, δημιουργηθούν οι απευκταίες προϋποθέσεις πτώχευσης, κανείς δε θα
κινητοποιηθεί.

2. Δημιουργείται στο εξωτερικό
«φιλολογική κουλτούρα», με άλλα λόγια σπάει το «ταμπού» της πτώχευσης. Βάζεις
επιτροπές να σχεδιάζουν το τι σημαίνει η πτώχευση και πώς θα απομονώσουν τις
αρνητικές επιπτώσεις της. Όλοι οι ιδιωτικοί φορείς (τράπεζες, επιχειρήσεις,
νοικοκυριά) προετοιμάζονται για αυτό το ενδεχόμενο. Δημιουργούνται καινούργια
συμφέροντα που στηρίζονται στην πτώχευσή σου (κάλυψη απέναντι στην πτώση του
ευρώ κ.τ.λ.). Όλοι αυτοί στη συνέχεια επιθυμούν ή δεν έχουν πρόβλημα να στηρίξουν
το να πτωχεύσεις. Και από εκεί που τους φόβιζες, βρίσκεσαι αγκαλιά με έναν ολόκληρο
κόσμο που γαργαλώντας την «εθνική υπερηφάνεια σου» σε καλεί να πηδήξεις στο
κενό!

Επειδή, λοιπόν, βγάλαμε μία πολιτική επίκλησης της πτώχευσης, είμαστε υπεύθυνοι
για όλους αυτούς που επιθυμούν να πτωχεύσουμε για πάρα πολλούς λόγους; Όχι,
βέβαια! Οι περισσότεροι από αυτούς έτσι κι αλλιώς υπάρχουν. Η συζήτηση όμως
εδώ αφορά τη σημασία και την ευθύνη που έχουμε εμείς όταν επικαλούμαστε μία
θέση.

Εάν, μάλιστα, η ελληνική άποψη περί επιθυμητής πτώχευσης συμπέσει με θέσεις
διεθνών δυνάμεων που βλέπουν ως θετικό γεγονός την ελληνική πτώχευση για τη
διεθνή οικονομία, την Ευρώπη ή την Ελλάδα, τότε η ελληνική θέση περί καλοδεχούμενης
πτώχευσης μπορεί να γίνει καταστροφική! Μάλιστα, αυτές οι δυνάμεις έχουν ενισχυθεί
τελευταία και υποστηρίζουν ότι η απομάκρυνση ενός αδύναμου κρίκου θα βοηθήσει
να ενισχυθεί η διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Πιστεύω ότι η μεσομακροπρόθεσμη δυναμική του ελληνικού ζητήματος, με δεδομένες
τις σημερινές παγκόσμιες γεωστρατηγικές επιλογές, δεν έχει μεταβληθεί και η
Ελλάδα θα παραμείνει στην Ευρωζώνη. Θα πρέπει, όμως, όλοι να φροντίσουμε γι’
αυτό.

Π.Ε. Πετράκης
Καθηγητής ΕΚΠΑ

Καθ. Παναγιώτης Ε. Πετράκης