Γράμμα από την Κύπρο

Αγαπητοί φίλοι,

Είμαστε στην τελική φάση να συμφωνήσουμε το μνημόνιό μας και με την ευκαιρία αυτή είπαμε να σας γράψουμε το γράμμα αυτό.

1. Καταρχήν θέλουμε να σας ευχαριστήσουμε (εσάς και όλον τον κόσμο) που με τον σκληρό τρόπο που αντιμετωπίσατε την πρώτη απόφαση του Eurogroup πετύχαμε να συμβεί κάτι απλό αλλά εξαιρετικά σημαντικό: Δεν ενοχοποιήθηκαν οι Κύπριοι για την πτώχευση, όπως είχε συμβεί με τον πολύπαθο ελληνικό λαό. Ίσως κάτι λίγο έμεινε για τον υπερμεγέθη τραπεζικό Τομέα, αλλά μπροστά σ’ αυτά που γίνονται στην Ευρώπη (έχει τραπεζικό τομέα τρεις φορές μεγαλύτερο από το ΑΕΠ της ενώ στις ΗΠΑ είναι μικρότερος από το ΑΕΠ της) το ζήτημα τελείωσε εδώ. Ευτυχώς ενοχοποιήθηκε, για κακή διαχείριση, το Eurogroup και οι υπόλοιποι. Για το ηθικό του πληθυσμού (άρα και για την ανάκαμψη) θα αποδειχθεί εξαιρετικά σημαντικό στο άμεσο και το απώτερο μέλλον.

2. Νομίζουμε ότι καταφέραμε να δημιουργηθεί, με αφορμή το Κυπριακό ζήτημα, ένα ευρωπαϊκό κεκτημένο γύρω από τις €100.000. Βεβαίως άνοιξε το θέμα των καταθέσεων. Θα δούμε.

3. Ειδικότερα τους Έλληνες θέλουμε ιδιαίτερα να σας ευχαριστήσουμε για κάτι επιπλέον: Το Ελληνικό πρόγραμμα προσαρμογής είναι το σκοτεινό παράδειγμα προς αποφυγή για το πώς μπορεί να σχεδιαστεί ένα κακό πρόγραμμα διάσωσης. Με βάση λοιπόν την διαπίστωση αυτή κάναμε ένα μνημόνιο, που δεν παύει βεβαίως να είναι μνημόνιο, αλλά έχει σημαντικές διαφορές: έχει ποσοτικούς στόχους και όχι ποσοστιαίους, έχει λίγες προβλέψεις, άρα λιγότερα σημεία σύγκρουσης και τριβής κ.τ.λ. Από την άλλη μεριά βέβαια αναρωτιόμαστε για την προοπτική της Κυπριακής οικονομίας. Φοβόμαστε μία βαθύτατη ύφεση. Θα είναι τουλάχιστον σύντομος ο δρόμος της προσαρμογής; Θα είναι ένας δρόμος σας της Εσθονίας (πολύ βαθιά ύφεση, σύντομη ανάκαμψη) ή της Ελλάδας (βαθιά παρατεταμένη ύφεση); Ελπίζουμε τουλάχιστον το πρώτο.

4. Από την τραγική αυτή εμπειρία μας βγάλαμε τρία αξιόλογα συμπεράσματα που έχουν γενικότερη ισχύ που θα θέλαμε να σας τα επικοινωνήσουμε:

α) Η παγκόσμια (κυρίως δυτική) και ιδιαιτέρως η ευρωπαϊκή οικονομία απομοχλεύεται, δηλαδή μειώνει τα χρέη της. Αυτό φαίνεται ότι θα κρατήσει μέχρι το 2018-2020. Μία παρόμοια οικονομική συγκυρία γενικά εξαφανίζει τα χρήματα από την οικονομία αφού στον πυρήνα της καταστρέφει πλούτο. Όποιος λοιπόν ισχυρίζεται ότι έχει πλούτο και γενικότερα ισχυρίζεται ότι «λεφτά υπάρχουν» χωρίς να βρίσκεται σε μία οικονομία όπου έχει φυσικό η πραγματικό πλούτο (πετρέλαιο ή πλεονασματικό εμπορικό ισοζύγιο) ή μπορεί να δημιουργήσει (έστω και προσωρινά) νομισματικό πλούτο (έκδοση χρήματος) οδηγεί την κοινωνία σε αδιέξοδο.

β) Η παγκόσμια οικονομία διατηρεί υψηλό βαθμό παγκοσμιοποίησης παρόλο που πολιτικές επιβάρυνσης του γείτονα (πόλεμος νομισμάτων) κάνουν την εμφάνισή τους. Οι αποφάσεις λαμβάνονται σε υπερεθνικά κέντρα εξουσίας (G20, IMF, Eurozone κ.τ.λ.). Όποιος δεν το πρόσεξε, η «άδεια» για την έναρξη μίας γενικότερης πτωχευτικής διαδικασίας τραπεζικών ιδρυμάτων είχε δοθεί στις Κάννες από τους G20 τον Νοέμβριο του 2011!! Σ’ ένα τέτοιο κόσμο η προβολή μίας εθνικιστικής αντίληψης που έχει νεφελώδεις υποδομές δημιουργεί ροπές για πολύ σοβαρές και καταστροφικές συγκρούσεις.

γ) Το παγκόσμιο θεσμικό πλαίσιο μεταβάλλεται ραγδαία και συνεπώς η αβεβαιότητα αυξομειώνεται ταχύτατα. Οι κοινωνίες έχουν ανάγκη από σταθερές. Σημειωτέον ότι η θεσμική αβεβαιότητα έχει απίστευτες μορφές και εκφράσεις. Ποιος πίστευε ότι θα καταστρέφοντο καταθέσεις αλλά και όχι τα δάνεια του ίδιου του καταθέτη/δανειολήπτη από την ίδια τράπεζα!! Κατά συνέπεια όταν πρεσβεύεις την αβεβαιότητα, οδηγείς την κοινωνία σε αδιέξοδο.

Βεβαίως δεν πρέπει να φτάνουμε στο άλλο άκρο. Και πόρους πρέπει να βρούμε για τη μείωση του ρυθμού προσαρμογής, και πρέπει να τοποθετούμεθα στη διεθνή σκηνή με όσο πιο έξυπνο τρόπο μπορούμε και δεν πρέπει να αναστέλλουμε τις διεκδικήσεις για το φόβο της πρόκλησης αβεβαιότητας. Όμως χωρίς ηθικό μέτρο θα χάσουμε τον προσανατολισμό στα δύσκολα νερά της κρίσης.

Αυτά τα βασικά προς το παρόν.

Καθ. Παναγιώτης Ε. Πετράκης